เหงือกอักเสบ (รำมะนาด โรคปริทันต์) เป็นโรคที่พบได้บ่อยมากโรคหนึ่ง พบในผู้ใหญ่มากกว่าเด็ก
พบบ่อยในผู้ที่ขาดการดูแลสุขภาพช่องปากที่ดี ผู้ที่สูบบุหรี่ ผู้ป่วยเบาหวาน หรือเอดส์
สาเหตุ
เกิดจากการรักษาความสะอาดในช่องปากไม่ดี เกิดการสะสมของแผ่นคราบฟัน (dental plaque) และหินปูน* ซึ่งจะมีเชื้อแบคทีเรียอยู่จำนวนมาก เชื้อแบคทีเรียจะปล่อยสารพิษออกมาซึมอยู่บนผิวของเหงือกส่วนที่ติดกับฟัน ทำให้เหงือกเกิดการอักเสบและบวมได้ ถ้าปล่อยทิ้งไว้แผ่นคราบฟันและหินปูนจะค่อย ๆ เจาะลึกลงไปในซอกเหงือกและฟัน ในที่สุดจะมีการทำลายกระดูกเบ้ารากฟัน ทำให้ฟันโยก และเกิดถุงหนองในกระดูกเบ้ารากฟันได้ เรียกว่า ฝีรำมะนาด หรือฝีปริทันต์ (periodontal abscess)
*หินปูน (dental calculus) คือ แผ่นคราบฟันที่แข็งตัวขึ้น เนื่องจากมีแคลเซียมเข้าไปตกตะกอน
อาการ
ขอบเหงือกส่วนที่ติดกับฟันจะมีอาการบวมแดงและมีเลือดออกง่ายเวลาแปรงฟัน โดยไม่มีอาการเจ็บปวดแต่อย่างใด
เมื่ออาการลุกลามมากขึ้น จะพบว่าเหงือกร่นคล้ายกับฟันงอกยื่นยาวขึ้น
ในรายที่เป็นรุนแรงจะมีอาการไข้ ปวดเหงือก เลือดออกที่เหงือก มีกลิ่นปาก
ภาวะแทรกซ้อน
ถ้าไม่ได้รับการรักษา อาจทำให้เหงือกและฟันเสีย
ถ้าเป็นถึงขั้นเกิดถุงหนองในกระดูกเบ้ารากฟัน อาจทำให้กลายเป็นโลหิตเป็นพิษ หรือเนื้อเยื่อใต้ขากรรไกรและใต้ลิ้นอักเสบรุนแรงดังที่เรียกว่า ลุดวิกแองไจนา (ดูหัวข้อ "ภาวะแทรกซ้อน" ใน "โรคปวดฟัน ฟันผุ")
การวินิจฉัย
แพทย์จะวินิจฉัยจากอาการและการตรวจพบขอบเหงือกบวมแดง เหงือกร่น
บางรายอาจมีไข้
การรักษาโดยแพทย์
ทันตแพทย์จะให้การดูแลรักษาดังนี้
- ถ้าเป็นไม่มาก อาจรักษาด้วยการขูดหินปูนออกและใช้ยาบ้วนปากที่ผสมยาฆ่าเชื้อโรค
- ถ้าเป็นมาก อาจต้องเจาะเอาหนองออก ผ่าตัดเหงือก หรือถอนฟันทิ้ง
การดูแลตนเอง
หากมีอาการเหงือกบวมแดง มีเลือดออกง่ายเวลาแปรงฟัน ควรปรึกษาแพทย์ หรือทันตแพทย์
เมื่อตรวจพบว่าเหงือกอักเสบ ควรดูแลรักษา และปฏิบัติตามคำแนะนำของทันตแพทย์ และติดตามการรักษากับทันตแพทย์ตามนัด
ในรายที่แพทย์ให้ยากลับไปกินที่บ้าน ถ้ากินยาแล้วสงสัยเกิดผลข้างเคียงจากยา (เช่น มีลมพิษ ผื่นคัน ตุ่มพุพอง ตาบวม ปากบวม คลื่นไส้ อาเจียน หรือมีอาการผิดปกติอื่นๆ) ควรกลับไปพบแพทย์ก่อนนัด
การป้องกัน
1. โรคนี้สามารถป้องกันได้ด้วยการรักษาความสะอาดไม่ให้มีการสะสมของแผ่นคราบฟัน (แผ่นคราบจุลินทรีย์) ด้วยการแปรงฟันให้ถูกวิธีอย่างน้อยวันละ 2 ครั้ง และใช้ไหมขัดฟันอย่างน้อยวันละ 1 ครั้ง และหลังกินอาหารทุกครั้งควรบ้วนปากทันที
2. คนทั่วไปควรไปพบทันตแพทย์เพื่อตรวจสุขภาพช่องปากและฟันทุก 6-12 เดือน ถ้าพบมีหินปูนแพทย์จะได้ทำการขูดหินปูนเป็นการป้องกันโรคเหงือกเสียแต่เนิ่น ๆ
ข้อแนะนำ
1. นอกจากการดูแลสุขภาพช่องปากไม่ดีแล้ว โรคนี้ยังอาจเกิดจากสาเหตุอื่น ๆ เช่น ฟันคุด การใช้ยาบางชนิด (เช่น เฟนิโทอินที่ใช้รักษาโรคลมชัก ไซโคลสปอริน ที่ใช้ในผู้ป่วยผ่าตัดปลูกถ่ายอวัยวะ ยาลดความดัน-ไนเฟดิพีน เป็นต้น) การติดเชื้อเริมในช่องปาก (ดู โรคเริมในช่องปากชนิดเฉียบพลัน เฮอร์แปงไจนา) ภาวะขาดวิตามินซี (ดู โรคลักปิดลักเปิด) มะเร็งเม็ดเลือดขาว (ซึ่งอาจมีเหงือกบวมแดง และเลือดออกง่ายเป็นอาการนำมาพบแพทย์ก่อนอาการอื่น) เป็นต้น ดังนั้นเมื่อพบผู้ป่วยมีอาการเหงือกอักเสบ ควรตรวจหาสาเหตุให้แน่ชัด
2. หญิงตั้งครรภ์และหญิงวัยหมดประจำเดือนมีโอกาสเป็นโรคเหงือกอักเสบได้มากขึ้น จึงควรใส่ใจดูแลสุขภาพช่องปาก และปรึกษาทันตแพทย์ให้บ่อยกว่าคนทั่วไป
3. ผู้ที่มีภูมิคุ้มกันต่ำรวมทั้งผู้ป่วยเอดส์ อาจเป็นเหงือกอักเสบที่มีความรุนแรงมากกว่าคนปกติ ดังนั้นถ้าพบผู้ที่เป็นเหงือกอักเสบรุนแรงควรตรวจหาสาเหตุที่แฝงอยู่
