ปอดทะลุ (ปอดรั่ว ภาวะมีลมในโพรงเยื่อหุ้มปอดก็เรียก) หมายถึงภาวะที่มีลมรั่วออกจากถุงลม (alveoli) เข้าไปขังอยู่ในโพรงเยื่อหุ้มปอด (pleural cavity) ลมที่รั่วจะเพิ่มมากขึ้นเรื่อย ๆ และดันให้เนื้อปอดแฟบลง ทำให้มีอาการหายใจลำบาก และอาจเกิดภาวะช็อกถึงตายได้เป็นภาวะที่พบได้ไม่บ่อยนัก
สาเหตุ
อาจเกิดจากการได้รับบาดเจ็บเรียกว่า ปอดทะลุจากการบาดเจ็บ (traumatic pneumothorax) เช่น ถูกยิง ถูกแทง รถชน เป็นต้น
หรืออยู่ดี ๆ อาจเกิดขึ้นเองก็ได้ เรียกว่า ปอดทะลุที่เกิดเอง (spontaneous pneumothorax) เกิดขึ้นเพราะมีการแตกของถุงลมที่ผิดปกติ มักพบในผู้ป่วยที่เป็นโรคถุงลมปอดโป่งพอง นอกจากนี้ยังอาจพบในคนที่เป็นโรคหืด ปอดอักเสบ ภาวะมีหนองในโพรงเยื่อหุ้มปอด วัณโรคปอด เป็นต้น หรือบางรายอาจเกิดขึ้นโดยไม่ทราบสาเหตุก็ได้ มักพบในผู้ที่สูบบุหรี่
ถ้ามีลมรั่วไม่มาก อาจไม่มีอาการรุนแรง และหายได้เองภายในไม่กี่วัน
แต่ถ้ามีลมรั่วออกมามากมักจะทำให้เกิดอาการหอบรุนแรง หากช่วยเหลือไม่ทันอาจเสียชีวิตได้
อาการ
มีอาการแสดงได้หลายอย่างขึ้นกับปริมาณของลมที่รั่ว และสภาพของผู้ป่วย
บางรายอาจรู้สึกเจ็บหน้าอกแปลบขึ้นมาทันทีทันใดและอาจเจ็บร้าวไปที่ไหล่ หรือแขนข้างเดียวกัน แล้วต่อมารู้สึกหายใจหอบ
บางรายอาจมีอาการไอแห้ง ๆ ร่วมด้วย
บางรายอาจเพียงแต่รู้สึกแน่นอึดอัดในหน้าอกหรือเจ็บหน้าอกเป็นครั้งคราว คล้ายกับอาการของเยื่อหุ้มปอดอักเสบ
เมื่อปล่อยไว้หลายวัน ถ้าลมยังรั่วออกมาเรื่อย ๆ จนดันให้เนื้อปอดข้างหนึ่งแฟบ ก็จะทำให้ผู้ป่วยมีอาการหอบมาก ชีพจรเต้นเร็ว และความดันต่ำ
ภาวะแทรกซ้อน
ถ้าเป็นรุนแรงอาจทำให้เกิดภาวะการหายใจล้มเหลวเฉียบพลัน (acute respiratory failure) หรือเกิดภาวะช็อกได้
การวินิจฉัย
แพทย์จะวินิจฉัยจากอาการและสิ่งตรวจพบ ดังนี้
หน้าอกข้างที่เจ็บเคาะโปร่งกว่าอีกข้างหนึ่ง ใช้เครื่องฟังตรวจปอดจะไม่ได้ยินเสียงหายใจหรือได้ยินค่อยมาก ท่อลม (trachea) อาจเบี้ยวไปด้านตรงข้าม
แพทย์จะทำการวินิจฉัยโดยการเอกซเรย์ปอด และใช้เข็มต่อกับกระบอกฉีดยาเจาะที่ช่องใต้ซี่โครงซี่ที่ 2 (โดยฉีดยาชาก่อน) ถ้าพบมีลมดันเข้าไปในกระบอกฉีดยา แสดงว่ามีลมในโพรงเยื่อหุ้มปอดจริง
การรักษาโดยแพทย์
แพทย์จะรับตัวไว้รักษาในโรงพยาบาล และทำการเจาะระบายลมออก
หากพบมีสาเหตุชัดเจน ก็จะให้การรักษาโรคที่เป็นสาเหตุร่วมด้วย
การดูแลตนเอง
หากมีอาการเจ็บแปล๊บที่หน้าอก และ/หรือรู้สึกแน่นอึดอัดในหน้าอกข้างหนึ่งนานติดต่อกันเป็นชั่วโมง ๆ หรือเป็นวัน ๆ ควรไปพบแพทย์โดยเร็ว
เมื่อตรวจพบว่าเป็นปอดทะลุ ควรดูแลรักษาและปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์ และติดตามการรักษากับแพทย์ตามนัด
ในรายที่แพทย์ให้ยากลับไปกินที่บ้าน ถ้ากินยาแล้วสงสัยเกิดผลข้างเคียงจากยา (เช่น มีลมพิษ ผื่นคัน ตุ่มพุพอง ตาบวม ปากบวม คลื่นไส้ อาเจียน หรือมีอาการผิดปกติอื่น ๆ) ควรกลับไปพบแพทย์ก่อนนัด
การป้องกัน
สำหรับคนทั่วไป ควรไม่สูบบุหรี่ เพราะบุหรี่เป็นปัจจัยหนึ่งที่ทำให้เกิดปอดทะลุได้
สำหรับผู้ที่มีปอดทะลุจากโรคบางชนิด เช่น ปอดอักเสบ วัณโรคปอด ถุงลมปอดโป่งพอง เป็นต้น ก็ให้การป้องกันตามโรคต้นเหตุเหล่านี้
ข้อแนะนำ
ผู้ป่วยที่มีภาวะปอดทะลุเกิดขึ้นเองโดยไม่ทราบสาเหตุ เมื่อรักษาหายแล้ว ประมาณร้อยละ 50 อาจมีอาการกำเริบซ้ำได้อีก และถ้ามีประวัติสูบบุหรี่ ควรงดสูบบุหรี่เพื่อป้องกันมิให้มีอาการกำเริบซ้ำ
